Sta je regelmatig lang voorover bij het wassen of aankleden van een cliënt en voel je aan het einde van je dienst een zeurende nek of stijve onderrug? Dan heb je waarschijnlijk te maken met statische belasting. In dit artikel leg ik helder uit wat statische belasting is, waarom het zo belastend is voor je lichaam en welke richtlijnen er gelden. Je krijgt concrete voorbeelden uit de zorgpraktijk en direct toepasbare tips om slimmer te werken met hulpmiddelen en een goede werkhouding. Zo houd je jezelf en je collega’s fit en voorkom je onnodige klachten.
Wat is statische belasting
Statische belasting is de belasting die ontstaat wanneer je langdurig in dezelfde of een ongunstige werkhouding blijft staan of zitten. Denk aan werken met een voorovergebogen romp, zijwaarts draaien om een cliënt te bereiken of met opgetrokken schouders aan een te laag bed. Het is onderdeel van fysieke belasting, maar in tegenstelling tot dynamische belasting beweeg je nauwelijks en blijft de spierspanning constant.
Zorg versus techniek
In de techniek verwijst statische belasting naar krachten op een constructie die niet tot beweging leiden. In de zorg gaat het om je eigen lichaam als systeem dat gewicht moet dragen terwijl je nauwelijks beweegt. Juist die combinatie van weinig beweging en aanhoudende spierspanning maakt het risicovol.
Waarom is statische belasting zo belastend
Bij lang aanhouden van een gebogen of gedraaide houding blijven spieren continu aangespannen. De doorbloeding neemt af, afvalstoffen worden minder goed afgevoerd en verzuring geeft een zeurend of brandend gevoel. Ongeveer twee derde van je lichaamsgewicht bevindt zich in romp, hoofd en armen. Dat gewicht moet je lichaam in een voorover of gedraaide houding blijven stabiliseren, wat rug, nek en schouders extra belast.
Richtlijnen en signalen
De praktijkrichtlijn voor statische belasting is helder. Werk niet langer dan één minuut aaneengesloten met een gedraaide romp of met meer dan dertig graden buiging en draaien. Merk je tintelingen, zeurende pijn of stijfheid, zie dat dan als een vroeg signaal. Wissel tijdig van houding, neem micro pauzes, verdeel taken en plan afwisseling tussen lichte en zwaardere zorgmomenten.
Praktische voorbeelden en oplossingen
Bij wassen en douchen helpt het om te werken op een juiste werkhoogte. Zet een douchestoel of het bed zo in dat je schouders ontspannen zijn en je niet hoeft te reiken. Loop om het bed heen in plaats van over het bed te reiken, zodat je heupen en schouders meedraaien in plaats van te wringen. Bij wondzorg kun je een been ondersteunen met een kussen of een hulpmiddel zodat je minder hoeft te tillen en niet gedraaid hoeft te werken. Gebruik hulpmiddelen zoals een tillift of glijmateriaal waar de handeling dat vereist en zorg dat je getraind bent in het juiste gebruik.
Mijn aanpak uit de praktijk
Als ergocoach zag ik in een verpleeghuisteam dat rugklachten afnamen toen we een simpele routine invoerden. Voor elke zorghandeling eerst de werkhoogte instellen, daarna pas starten. Daarnaast spraken we af om na circa drie kwart minuut kort te herpositioneren of de taak af te wisselen. Binnen enkele weken meldden collega’s minder stijfheid in nek en schouders en werd werken merkbaar lichter.
Organisatie en preventie
Neem statische belasting standaard mee in de risico inventarisatie en evaluatie en werk volgens het bronprincipe. Kan de handeling binnen de richtlijn niet veilig worden uitgevoerd, kies dan voor een passende oplossing zoals een tillift of een in hoogte verstelbare ondersteuning. Maak teamafspraken, bied korte herhaaltrainingen en houd aandacht voor herstel en voldoende variatie in taken.
Statische belasting sluipt je werkdag binnen en lijkt onschuldig, maar leidt snel tot klachten aan rug, nek en schouders. Door de richtlijn te volgen, consequent de werkhoogte in te stellen, om het bed heen te lopen en hulpmiddelen doelmatig te gebruiken, verlaag je de belasting direct. Luister naar vroege signalen van je lichaam, wissel houdingen af en maak heldere teamafspraken. Zo werk je comfortabeler en blijf je duurzaam inzetbaar.
Wat is statische belasting precies
Statische belasting ontstaat wanneer je langere tijd in dezelfde of een ongunstige houding werkt, zoals voorovergebogen of met een gedraaide romp. De spierspanning blijft dan constant, de doorbloeding daalt en afvalstoffen hopen zich op. In de zorg gaat het vaak om zorgmomenten aan bed of in de badkamer waarbij bewegen beperkt is.
Hoe lang mag je in een gebogen of gedraaide houding werken
De praktijkrichtlijn adviseert om niet langer dan één minuut aaneengesloten te werken met een meer dan dertig graden gebogen en of gedraaide romp. Voel je eerder al een zeurende sensatie of stijfheid, wissel dan direct van houding, herpositioneer jezelf of de cliënt en neem een korte micropauze.
Welke klachten worden veroorzaakt door statische belasting
Veelgehoorde klachten zijn een zeurende onderrug, stijve nek en schouders, tintelingen in armen of handen en vermoeidheidsgevoel aan het einde van de dienst. Deze klachten ontstaan door aanhoudende spierspanning en verminderde doorbloeding. Terugkerende belasting zonder herstel kan uitmonden in overbelasting en langdurig verzuim.
Hoe voorkom ik statische belasting bij douchen en wondzorg
Stel de werkhoogte in, breng de cliënt dicht bij je, loop om het bed heen en steun waar mogelijk af. Ondersteun ledematen zodat je niet gedraaid hoeft te tillen en gebruik passende hulpmiddelen zoals een tillift of glijmateriaal. Werk in kleine stappen en wissel korte periodes van inspanning af met herpositioneren.
Is trainen voldoende of heb ik hulpmiddelen nodig
Trainen maakt je vaardiger en helpt bij een goede werkhouding, maar lost de bron van te hoge belasting niet altijd op. Volg het bronprincipe. Als een handeling volgens de richtlijn te zwaar is, kies je een hulpmiddel of andere werkwijze. Oefen regelmatig met de juiste technieken zodat je hulpmiddelen effectief en veilig inzet.
